Category Archives: Nieuws

‘Goed nieuws voor veel diersoorten op de Veluwe: eiken en beuken hebben meer dan gemiddeld eikels en beukennootjes geproduceerd. Veel dieren in het natuurgebied hebben dan een extra hapje om te eten.’ Bron: RTL Nieuws.

Het was niet alleen goed nieuws voor de dieren op de Veluwe, maar ook bij ons aan de Bosweg. Ruim 8 jaar geleden hebben wij een voedselbos op ons erf aangeplant. Een voedselbos voor de varkens. Dus bomen, planten, struiken en gewassen die bijdragen aan het rantsoen van de varkens. Afgelopen twee jaren hadden we wel wat oogst van de bomen, maar dit jaar hadden ook we een ruime oogst. Oké, het waren er geen miljoenen en we kunnen er niet alle varkens mee voedden, maar het is wel erg leuk om nu na al die jaren echte oogst van de bomen en struiken te kunnen halen en de varkens mee te kunnen verwennen.

Tussendoortje

We zijn gestart met de tamme kastanjes van onze eigen bomen. Wat vinden ze die lekker zeg! Een deel van deze noten waren klein, maar het andere deel waren vrij groot en leken zelfs op de wilde kastanje. Toch lusten de varkens de tamme kastanje wel, maar de wilde niet. Na de kastanjes, kwamen we terecht in de walnoten. Deze komen (nog) niet van onze eigen boom, maar worden standaard gebracht door familie. Varkens zijn echte notenkrakers. Een genot om even bij het hok te blijven staan als ze dit eten. In de natuur leven de varkens van vruchten, noten en blaadjes. Maar ook wroeten ze in de grond op zoek naar wortels en insecten. Bij ons op het bedrijf krijgen de varkens hoofdzakelijk brok en ruwvoer te eten. De oogst uit het voedselbos is het lekkere tussendoortje!

Geduld

Naast de tamme kastanjes hadden we dit jaar ook erg veel appels. In de stroken voedselbos hebben we een aantal appel bomen staan en een aantal kweeperen. Ook dit jaar hadden we pas echte oogst van deze bomen. Het leek alsof de varkens de appels niet lekker vonden, ze roken een keer en vervolgens keerden ze de kont erna toe. Geduld is niet mijn sterkste kant… Maar was wel nodig geweest voor deze oogst. Later in de periode, naarmate de appels bruiner werden, ja je leest het goed, bruiner werden dus bijna tegen het rotten aan, toen begonnen ze wel aan de appels. Weer wat geleerd. Hopelijk volgend jaar weer een mooie oogst, om dan op het juiste moment de appels te voeren.

Verrot

Als iets gaat rotten is het meestal niet best. Maar er is een vrucht waarbij dat juist wel moet en ze dan pas heerlijk worden. Het is de mispel. Niet alleen voor de varkens een lekkernij, maar schijnbaar ook voor ons mensen. Eerlijk gezegd heb ik ze zelf nog niet geproefd…ik heb het nog niet gedurfd. Want inderdaad als ze gaan rotten, dan glibberen ze zo tussen je vingers uiteen. Bah. Maar toch is dat het moment dat de varkens ze maar al te graag opeten. En ja ook dit jaar zaten de mispelbomen vol met vruchten. Geen miljoenen, maar mooie hoeveelheid om de varkens mee te verwennen.

Durft u het aan…

De mispel is een onbekende vrucht. Ook voor mij en ik krijg vaak de vraag wat het voor boom is die die vruchten draagt. Het was leuk te ontdekken dat de varkens ze pas wilden eten als ze aan het rotten zijn. Meestal is dat na de eerste vorst. Misschien aankomende week toch ook zelf maar even één proeven. Wellicht is de oogst van volgend jaar dan niet alleen gewild onder de varkens, maar ook onder de bezoekers! Zou u er één durven te proeven? Verrotte en onsmakelijk uiterlijk?

De scholen zijn weer begonnen! Standaard vraag ‘heb je weer zin om naar school te gaan?’ Het antwoord van onze dochter was vrij direct. ‘Nee!’ ‘Waarom dan niet?’ ‘Dan moet ik de hele dag weer stil zitten.’

Hoewel het hele dag stil zitten wel mee zal vallen op school, is dit wel haar beleving. Zeker na zes weken lang doen en laten wat je wil thuis op de boerderij. Zij is echt een meisje die continu bezig is en iedere keer weer iets nieuws verzint. Het ene moment is ze druk met de jonge poesjes en cavia’s, het andere moment heeft ze haar skeelers weer aan en het volgende moment springt ze bij Jeroen op de trekker of vraagt ze of we naar De Tippe (het zwembad) gaan. Kortom, stil zitten is er niet bij.

Ultieme leerplek

De boerderij biedt niet alleen ruimte om lekker te spelen en van alles te ondernemen en ontdekken, maar het biedt ook ruimte om hands on te leren. Het is een unieke plek om basis vaardigheden te ontwikkelen. Vanuit dat perspectief komen hier met regelmaat (basis)scholen voor een boerderijles.

Je moet niet denken dat een boerderijles een leuk uitje naar de boerderij is. Nou ja, leuk is het zeker wel, maar het is net zo goed een uniek en ultieme leerplek voor de kinderen. Juist! De boerderij als leerplek. Deze uitdagende leeromgeving bevorderd de motivatie om te leren. In de praktijk kennis en vaardigheden opdoen, die aansluiten bij de kerndoelen van het onderwijs.

Maatschappelijke thema’s

Het gaat dus verder dan biggetjes knuffelen of de varkens vers stro geven. Tijdens de boerderij les gaan we buiten in de praktijk leren rekenen, schrijven, samenwerken en omgaan met veranderingen. De dagelijkse kost op de boerderij laat kinderen kennis maken met maatschappelijke thema’s zoals leven en dood of invloeden van de seizoenen. Maar maatschappelijke vraagstukken geven ook de basis voor discussie met bijvoorbeeld leerlingen van de bovenbouw.  Zo kan de boerderij voor de diverse thema’s op school een weg vinden in het lesprogramma.

Boek nu!

Door de jaren heen zijn er al diverse klassen op ons erf geweest. Je zou denken ‘Nieske’s Erf met de biologische varkens kennen ze al wel.’ Kan kloppen, maar er is zoveel meer te ervaren en vaardigheden op te doen op de boerderij. Hoewel de biggetjes altijd de aandacht trekken, kijken we tijdens een boerderijles verder. Wil je de les richten op rekenen of juist op een thema als gezondheid & voeding of cultuur & maatschappij. Zo divers kan het zijn. Ga naar www.meesterboeren.nl en zet die stap om een les te boeken. Lekker buiten leren met kinderen. Tot snel.

Varkens en kinderen staan centraal op onze boerderij. Door deze combi heeft een groot deel van onze moeder varkens, de zeugen, inmiddels een naam. ‘Max, Knor, Nola, Fien, Celine, Oreo, Bloempje, Disco’ … en vorig jaar was daar ineens Tante Rikie.

Vorig jaar zomer tijdens een logeerpartijtje van twee neefjes waren er net nieuwe biggetjes geboren. Hele mooie, van die gevlekte met bruin en zwart. Zo hebben we ze niet veel. En ja, het waren ook nog eens biggetjes van Karin. Het moedervarken van onze middelste en tevens de naam van de moeder van onze neefjes. Ach ja, ik heb het niet bedacht.

Van het één op andere moment had ons neefje van 4 bedacht dat dat ene biggetje Tante Rikie was. Je raadt het wel, dat vond iedereen een geweldige naam. En dan vooral met hoeveel plezier hij dat bedacht en hij het uitsprak. Prachtig moment! Tante Rikie was onderdeel van de familie geworden.

Juiste keuze?

Op onze boerderij zijn de meeste biggetjes die geboren worden bedoeld voor de slacht. Het zijn zogenoemde ‘vleesbiggen’. Het is een specifiek ras dat goede kwaliteit vlees levert. Een klein deel van de biggetjes worden weer nieuwe moeders. Dat zijn biggen van een ander ras en daarmee hebben zij goede moedereigenschappen. Tante Rikie was zo’n ‘vleesbig’. En tja dat zou betekenen dat ze na 6 maanden ons erf weer zou verlaten.

Zoals gezegd, Tante Rikie was onderdeel van de familie geworden. Lastig? Nou nee. We gaan het gewoon proberen. Tante Rikie mag blijven en moeder worden! Bedrijfseconomisch wellicht niet de beste keuze, maar soms wint het gevoel het van het verstand. De verbinding van de varkens met de kinderen, raakt mij altijd weer. Dat maakt dat ik deze keuze dan toch maak. Juiste keuze? Dat weet ik nog niet. Ik zie op tegen haar gedrag als ze straks de biggen moet werpen. Het ras waar zij tot behoort is onrustig van aard en voeden ook de biggen minder goed. Gaat ze straks door de onrust boven op haar biggen staan? Zijn de biggen die geboren worden wel sterk genoeg? Het bleef spannend tot de biggen geboren werden.

Ze blijft!

Een varken op ons bedrijf is ongeveer 1 jaar oud als ze voor de eerste keer in haar leven biggetjes krijgt. Ook Tante Rikie. Afgelopen zaterdag, 16 augustus, kreeg ze haar eerste biggetjes. En wat doet ze het goed. Hoewel ze relatief weinig biggetjes heeft gekregen, 7 stuks (normaliter zijn dat er plusminus 15 en dus het dubbele aantal om te verkopen), ben ik toch heel tevreden over haar. Met name haar gedrag. Ik had veel onrust verwacht gezien haar herkomst, maar dat was ze zeker niet. Ze mag blijven!

Tja, ik ben fan van chocolade, PUUR is mijn favoriet. Ook voor 85% of meer draai ik mijn hand niet om. Lekker, die bittere smaak. Puur is ook wat mij bij mensen raakt. Gelukkig zit daar geen bittere smaak aan, maar juist een mooie kant van echtheid en delen. Afgelopen weken, de tijd van de feestdagen, heb ik dat ook weer mogen ervaren. Pure emoties die gedeeld mogen worden. Onverwachte bijzondere momenten gewoon aan de keukentafel.

We kennen het wellicht allemaal wel. Mensen die je kent, niet goed, je spreekt ze niet vaak, maar je hebt er wel een bepaalde band mee. Dit zijn de mensen die mij juist kunnen raken. Al langere tijd stond er een bezoekje van zo’n stel bij ons op de planning. Vlak voor de kerst was het koffiemoment daar. Na wat over en weer geklets over varkens en de boerderij, stelde ik de vraag ‘maar hoe is het bij jullie?’ Afgelopen weken waren (extra) moeilijk geweest. Ze delen met ons hoe met name de afgelopen week was verlopen en opeens kwam er een stilte gevolgd door tranen. ‘En dan opeens gaat de deurbel en staat er iemand voor de deur met een pracht van een kerststuk’, vertelt ze. ‘Hoe is het mogelijk, zo onverwacht en op het juiste moment, bizar.’ Bizar en kippenvel voor mij om zoiets te horen. Stil worden wij ervan. Dat is dus de puurheid die mij raakt. Emoties die zo aan de keukentafel onverwacht komen en er mogen zijn. Voor hen een bijzonder mooi geschenk, terwijl de afzender ‘gewoon’ wil laten weten aan ze te denken. Prachtig!

Knuffel

Een dag erna word ik nogmaals verrast door pure emoties. Inmiddels hebben wij enkele kinderen mogen opvangen op onze boerderij als gastgezin. Kinderen voor wie het een uitlaadklep is om een dag of wat bij ons de boerderij te mogen zijn en in ons gezin mee te draaien. Een tweede thuis voor misschien één dag in de week, twee of drie weken. Wat helpend is voor het gezin en kind. Sinds enkele weken is er een broertje en zusje uit Zwolle die bij ons komt. Het jongetje houdt van voetballen, een goede match met de andere kinderen hier. Ook mag hij graag even helpen bij de varkens. Het meisje is al tiener en vindt in het spel minder aansluiting. Toch geniet ze ervan hier te zijn. Niet altijd zichtbaar, maar die zaterdag voor de kerst verrast ze mij. Er is die dag een geboorte bij de varkens. Momenten die voor ons al zo normaal lijken, voor haar heel bijzonder. Mooi dat wij dat haar mee kunnen geven. Door de dag heen, gaan we meermaals kijken bij het varken, de geboorte van de biggetjes. Halverwege de middag als haar ouders komen om weer naar huis te gaan, zitten we nog in de bungalow bij het varken. Moeders mag ook nog even genieten van de pasgeboren biggetjes. Nog even richting de keukentafel op zoek naar haar broertje, de knuffels en de jas om vervolgens naar huis te gaan. Voordat ze richting de deur loopt, krijg ik een knuffel van haar. Puur, echt! Ook zo maar weer bij de koffietafel. ‘Oh ze heeft het toch leuk’, zegt haar moeder zo even ter loops. Ik ben er enigszins door overvallen en stil van. Dit is waar we het voor doen, dat de kinderen een tweede plekje hebben om even rust te ervaren.

Nog een verrassing

Dan komt er nog de zondag van datzelfde weekend. Ook weer verrast, maar dan op heel andere manier. De geboortes bij de varkens was nog niet klaar voor het weekend. Er stond zelfs nog één zeug met extra aandacht op de planning. En die aandacht kreeg ze! Veertig minuten lang moest ik ervoor zorgen dat ze de geboorteweg en ook de baarmoeder niet uit haar zelf zou persen. Zolang er een trigger is, blijft ze persen en is er geen weg meer terug, mits het tegen gehouden wordt. Voor een leek klinkt dit wellicht heel vreemd, maar ik zat dus achter de zeug, met mijn hand in haar achterste, nee niet het poep gat, maar de schede om alles tegen te houden. Een pure ervaring zullen we maar zeggen.

Veertig minuten

Gelukkig heb ik altijd mijn mobiel in de overall, dus via de speaker kon ik de dierenarts bellen. Die moest wel een eindje rijden, veertig minuten dus. Maar wat werd ik verrast door de inzet van de dierenarts. Voor je beeldvorming, het is zelden dat een dierenarts praktische medische handelingen doet op een varkensbedrijf. Meestal is het bedrijfsadvies, een euthanasie van een varken of het geven van entingen. Veel dingen kan, mag en doen varkenshouders zelf. Een zeug ‘dicht naaien’ bijvoorbeeld. Nee, daar ga ik niet aan beginnen. Ik ben geen held, een geboren varkensboer of verpleegster. De dienstdoende dierenarts was heel vriendelijk en gaf mij direct het gevoel hiervoor te komen. Zo puur, zo fijn! Ik wist ook, oké nu zit ik hier nog veertig minuten zo met mijn hand in het achterste van dit varken, maar dan komt het goed. En het kwam goed. De zeug was inmiddels klaar met het werpen van de biggetjes en de dierenarts kom met een touwtje de schede dichtmaken. Op die manier kon de geboorteweg er niet meer ‘uitvallen’. Doordat de geboorte klaar was, had de zeug ook geen persdrang meer. We hebben de zeug gered. Het voelde als een pure overwinning, waarbij ik mij vooral gehoord voelde door de dierenarts. En niet alleen door de rundveedierenarts van De Oosthof die dienst had, maar zelfs door mijn eigen dierenarts die mij telefonisch ook nog wat bemoedigende woorden heeft toegesproken, zo op haar vrije zondagochtend. Veel dank aan die betrokkenheid. Die ik overigens het hele jaar door ervaar, maar op deze momenten sta ik extra stil bij de puurheid van die samenwerking.

2025

Nu ruim twee weken later zitten we in het nieuwe jaar. Er spookt van alles door mijn hoofd over waar ik de focus op wil leggen dit jaar; ons gezin, de varkens, het bedrijf. Maar bovenal, genieten (met mate natuurlijk) van pure chocolade en met overmaat van de pure momenten hier op de boerderij en de mensen om ons heen. Cheers op het nieuwe jaar.

Al voor de zomervakantie schreef ik deze blog. Een specifieke week, maar zo na de zomervakantie voelt het al niet veel anders, diverse activiteiten, bezoeken en het gewone werk. Eén specifieke week beschreven, maar globaal wat er op Nieske’s Erf gebeurd. Al waren de Awards en het Theater wel heel specifiek…

Award

Afgelopen week begon met op tijd uit bed, samen voeren en hokken verschonen van de varkens. Hup om kwart over negen samen in de auto richting Arnhem. Het is de dag van de Deltaplan veehouderij Awards van de Dierenbescherming. Jammer genoeg bleek al voor de lunch dat wij niet de winnaar waren. Het voelde niet als verliezen, met een mooie winnaar als KalverENWeij. Een mooi concept om kalveren buiten in het zand op te laten groeien. Een concept wat vlot toegepast kan worden op ook andere melkveebedrijven. Wat mij betreft een mooie ontwikkeling om het dierenwelzijn van de kalveren te verbeteren.

College B&W

De dinsdag is mijn officiële ‘niet bij de varkens werkdag’. Celine zorgt dan voor de varkens. De dag begint voor mij met bloed geven bij Sanquin in Zwolle. Vervolgens even lekker in de tuin bezig, want we kennen het allemaal, verwacht ik, de regen en het zonnetje zorgen ervoor dat alles goed groeit. Halverwege de middag staat er een bezoek van het college op bezoek. De burgemeester en wethouders komen bij ons op bedrijfsbezoek. Bijzonder, want dit is alweer de laatste werkweek van de waarnemend burgemeester Arco Hofland. Tijdens de koffie delen wij ons verhaal met hen en bespreken we aandachtspunten. Vervolgens maken we een rondje over het erf. Helaas zijn ze te netjes gekleed voor een duik in de modderpoel. Haha. Eén van hen beloofd terug te komen zonder pak…

De woensdag is een ‘normale’ werkdag, met verschillende telefoontjes voor stagiaires, foto’s maken en plannen van bezoekjes aan onze boerderij. Ook laat ik mijn gedachten gaan over het gesprek van dinsdag met de burgemeester en wethouders. De dingen die zijn besproken en hoe ik daarmee verder kan.

Theater

Dan is het donderdag 6 juni. Het voelt nog als gisteren dat Rie Horstman mij benaderde om de voorstelling van theatergroep Ut Raakt, bij ons op het erf te tonen. Maar dat was afgelopen winter. Wat vliegt de tijd. Vanavond is het zover, de voorstelling over dementie bij ons op het erf, in de nieuwe stal. Wel onder dak, maar in de buitenlucht met de alle geluiden van de varkens op de achtergrond. Hoewel de inhoud van de voorstelling niet persee ‘gezellig’ te noemen valt, ziet de opstelling er gezellig uit. Knus en huiselijk. De volgende dag krijg ik de vraag of de varkens er geen last van hebben. Haha, ik denk eerder dat jullie last hadden van hen. De varkens deden gewoon hun ding. En voor mij? Wanneer zit ik nu twee uur achtereen in de schuur en hoor ik alles wat de varkens uitvreten? Een mooie ervaring.

Bruid en bruidegom

Vrijdag de laatste dag van de week? Nee, hier nog niet. Deze week sluiten we de week af met het bezoek van een gezelschap op zaterdag. Een bruidspaar krijgt een ‘belevenis’ cadeau. Nadat ik een paar laarzen voor hen heb opgezocht en de biggetjes geknuffeld zijn, mag het bruidspaar aan het werk. Er is één varken die nog verplaatst moet worden. Zij krijgt volgende week biggetjes. Na een onverwachte move van het varken, springt de bruid tactisch achter een stro baal weg. Gelukkig is er de bruidegom en hij weet het varken goed naar haar bungalow te leiden. Samen met de kinderen bedenken ze een naam voor deze zeug. Het wordt Pien. Ik spreek met hen af volgende week bericht te doen van de geboorte van de biggetjes.

Zelf heb ik geen tijd om dit gezelschap uit te zwaaien. De zaterdag is nog niet voorbij. Ik heb met Celine, onze medewerkster, afgesproken een dagje op pad te gaan. Een cadeautje voor haar, omdat we blij zijn met haar hulp en zij het mogelijk maakt dat wij op vakantie kunnen. Een vraag die ik veel krijg van bezoekers op ons erf. ‘Kunnen jullie wel weg? Op vakantie bijvoorbeeld?’ Jazeker! Wij hebben Celine. Met Aniek en haar ga ik naar Stichting Paardenkamp in Soest. Celine houdt van paarden en stiekem ben ik ook wel benieuwd waar het oude paard van Sinterklaas, Americo, woont. Een aanrader om eens een kijkje te nemen als je liefhebber bent van paarden.

Puzzelen

De zondag is een gewone zondag. In de ochtend de varkens verzorgen en in de middag de varkens nogmaals verzorgen. Geen gekke dingen of druktes. Heerlijk na zo’n week waarbij ik aan het begin van de week dacht, hoe gaat dit lopen? Zelf een dag op pad, bezoek van verschillende gezelschappen en de kinderen die daar dan tussendoor opgehaald en opgevangen moeten worden. Soms is het een puzzel, maar aan het eind van elke dag heeft het z’n weg gevonden.

Elke dag ervaren wij de winst van onze nieuwe stal. Een fris stalklimaat, veel rust en ruimte en met de mest die gescheiden wordt, hebben niet alleen de varkens al gewonnen, maar ook het milieu en wijzelf. Het winnen van de Deltaplan Award en het bijbehorende bedrag van 5000 euro zou een mooie waardering zijn voor de stappen die wij gezet hebben. Hoewel het spannend blijft tot 3 juni, voelt het jury gesprek al als wint. Een eye opener! Zo zeg je dat toch met een mooi woord?

ON en OFFline

Iedere bezoeker die hier op het erf komt ervaart een bepaalde mate van rust en verbinding. Het voelde voor mij dan ook als een soort van tegenvaller dat het jury gesprek online via teams was en niet live op ons erf. Dan ervaar je juist wat de nieuwe stal betekent. Fris, rust en ruimte. Maar goed, online is veel efficiënter en ‘ons’ verhaal kunnen we ook prima uitleggen, toch? Nou daar bleek toch enige informatie te missen. Een gemiste kans!

Wel vaker beginnen mensen over ‘op jullie website las ik…’ Dan denk ik ‘oh oh ja… die informatie moet ik nog even aanpassen, want is inmiddels tig jaar oud.’ Ook de jury leden begonnen over ‘op jullie website las ik…’ Fijn dat ze onze website benutten om geïnformeerd te raken, want daar is het immers voor. Maar halverwege het gesprek werd ook duidelijk dat een belangrijk onderdeel mist. ‘Hoe ziet jullie nieuwe stal er eigenlijk uit?’ ‘Ik kan mij er geen goed beeld bij vormen.’ Dan ben je in de media verschenen, heb je een open dag gehad, ben je zo trots op je nieuwe stal met rust, fris klimaat en weinig uitstoot van emissie door de poep en plas die gescheiden wordt en dan krijg je te horen: ‘ik kan mij er geen beeld bij vormen.’ ‘Wat is het verschil met andere stallen?’ Daar word ik dan even stil van en verbaas ik me over mijzelf dat ik ervan uit ging dat… Gelukkig is Jeroen handig met telefoon, online vergaderen en dat allemaal. In no time was hij met zijn telefoon bij de schuur, nog steeds in de online vergadering en kon hij de stal laten zien. Zo dat beeld was compleet. Voor nu opgelost!?

Werk aan de winkel

De dagen na het gesprek, baal ik. Is het de beleving, de rust, de verbinding, het frisse klimaat, het complete beeld van onze nieuwe stal, wat de jury leden nu missen om geraakt te worden? Is dit  waardoor we die Award niet zullen winnen?

Mensen benutten onze website om zich te informeren, maar dan mist er blijkbaar toch essentiële informatie. Ik ben boerin, ik houd ervan om met de dieren te werken, lekker buiten fysiek bezig te zijn. Maar, wij ‘verkopen’ ook ons verhaal. Is het niet middels diverse groepen die wij ontvangen, dan wel via het vlees van onze varkens. En tja, dat vraagt meer dan alleen spierballen. Het is meer dan alleen boerin zijn. We moeten ook een soort van marketing doen en inderdaad ons verhaal verkopen. Het is dan wel van belang dat je website kloppend en up to date is. Werk aan de winkel dus. Ik struin over mijn eigen website en vraag mij hardop af, waarom plaats ik een filmpje van RTV Oost niet onder het kopje ‘nieuws’. Of een kranten artikel die men over ons geschreven heeft. Waarom staat er geen mooie foto of video van onze nieuwe stal onder het kopje van ‘kraamstal’?

Scherp blijven

Voor nu is het mosterd na de maaltijd. Althans zo voelde het afgelopen week. Als je het mij nu vraagt…? Het gesprek met de jury was pure winst! Winst voor stappen in de toekomst. Een eye opener om scherp te zijn op de dingen die soms wat achterop raken. En met sterke concurrentie van KipUP en KalverenENWeij blijven we duimen tot 3 juni.

Van veel mensen krijg ik de reactie dat ik ‘leuk schrijf’. Onlangs vroeg iemand aan mij, of ik daar een cursus voor gevolgd had. Nou nee, het komt zoals het komt. Soms wat te lang wellicht, maar hé ik heb geen cursus gevolgd!

Meestal ontstaat een blog in de schuur onder het werk. Er popt een onderwerp op wat mij bezig houdt. Ik had net mijn vorige blog geschreven over het werk in de kraamstal tijdens de koude periode of ik las een bericht van The Pig Story over familie bedrijven. ‘Vaak zie je dat die passie er dan met de paplepel ingegoten wordt.’ Ja! Dacht ik, dat is het! Dat maakt dat wij boeren en boerinnen vol enthousiasme en passie over ons werk, bedrijf en de dieren vertellen. Maar hoe maak je bijvoorbeeld 13 & 14 jarigen daar enthousiast voor. Want hoe draag je iets over wat zo in je vezels zit. Zo één is met wie je bent.

Een paar knuffels en pvc buis

Eind vorig jaar hebben we met verschillende varkenshouders op de Beroepen Doe Dagen in Hardenberg gestaan. Ruim 2000 leerlingen kwamen daar naar toe om kennis te maken met de verschillende beroepen. Eén van hun keuzes kon agro zijn. Dat is waar wij ervoor waren, de mooie varkenshouderij in Nederland. Maar ja, hoe maak je ze enthousiast voor het werk in de varkenshouderij vanachter een tafeltje in een grote evenementenhal. Lastig hoor!

We hebben niet de lieve kleine biggetjes bij ons. Geen groot moeder varken, een zeug, die lekker in het stro ligt te relaxen. Niet die beleving, waar mensen op de boerderij warm voor draaien. De energie, de rust, de nieuwsgierigheid die varkens zo interessant maakt. Of de techniek waar je warm voor kunt draaien. Nee, we moeten het doen met een knuffel en een stuk pvc buis wat een geboorte gang moet voorstellen. Maar de leerlingen vinden het interessant en leuk! Het is grappig om met je hand in die buis te gaan en een big ter wereld te brengen. Of een oorbelletje in te knippen op een stukje karton, wat door het leven gaat als oor van een varken. Het zijn een paar handelingen waar je dagelijks mee te maken hebt als je werkt in de varkenshouderij. Maar moet dit ze over de streep trekken om voor de varkenshouderij te kiezen?

Met de paplepel ingegoten

We zijn enthousiast, gaan in gesprek, vertellen ons verhaal en laten ze op simpele wijze kennis maken met ons vak. Maar stiekem zie ik net zoveel leerlingen langs ons heen kijken, naar de simulatie van het trekker werk of de (kunst)koe die achter ons staat. Wij zijn enthousiast, gedreven en kunnen vol passie vertellen over de varkenshouderij. Maar ja, wij zijn bevooroordeeld. Het boerderijleven zit in onze vezels. Het is ons er met de paplepel ingegoten dat leven en dood naast elkaar leven op een boerderij, dat we niet altijd om 18:00 uur aan tafel kunnen zitten, dat de verzorging van de dieren zeer belangrijk is en er soms fysieke uitdagingen zijn. Maar wij weten ook dat dat alles energie geeft en mooie dingen brengt.

Naar buiten

Maar hoe ziet een 13 of 14 jarige uit de stad dat? In een grote hal met allerlei verleidingen om zich heen. Hoe maken we hen enthousiast? Door die knuffel en de pvc buis? Hoe leuk het ook is, je voelt niet de warmte van het pasgeboren big, je voelt niet de hartslag, je ziet niet het zoeken naar de speen bij de moeder. Nee, het is zonder leven, zonder beleving. Het doet mij inzien dat wij, boeren en boerinnen wellicht niet de juiste mensen op de juiste plek zijn. De boerderij dat is de plek waar je gegrepen kan worden. Daar voel je de rust, de warmte en de energie van de dieren. De uitdagingen die er liggen. Maar ja, 2000 leerlingen op twee dagen is niet heel realistisch. Bovendien, zijn wij überhaupt de juiste persoon? Nee, ik denk juist, ‘laat die jongens en meiden uit de stand, zonder boer in de familie of in de buurt, maar wel de keuze gemaakt hebben voor onze sector, dat doen.’ Wie kent er één? Want, Wauw die zijn goud waard! Niet alleen in de schuur, maar wat mij betreft juist ook daar buiten. Ons systeem, onze sector, het boeren leven, is hen er niet met de paplepel ingegoten. Toch zijn ze de liefde gaan voelen voor het vak. Zij zouden voor twee dagen de stal mogen verwisselen voor de evenementenhal. Zij mogen wat mij betreft onze ambassadeurs zijn.

Hoe gaat het straks in de winter? Is dat niet te koud? Hoe doe je dat met vorst? Veel gestelde vragen over onze nieuwe stal. Ja, en hoe gaat het nu? Nu we net de eerste vorstperiode achter de rug lijken te hebben. Het was niet extreem koud, maar wel goeie vorst in de nachten en onder nul overdag.

Als er vorst aankomt, maak ik mij altijd druk over de mest die in de buiten verblijven ligt. Die raakt vast gevroren en krijgen we er niet meer uit. Normaliter maken we een deel van de buitenverblijven dagelijks mest vrij. Tijdens de vorst lukt dat niet, wat soms frustratie op levert. Maar nu is het ook extra aandacht op de allerkleinsten op ons bedrijf, de pasgeboren biggetjes. Of eigenlijk vooral tijdens de geboorte van de biggetjes.

Nestelen in het stro

Hoewel de zeugen in een hut liggen met een lekker stro bed, is het er geen 25 graden. De geboorte van de biggetjes vraagt nu meer aandacht. Het is nu nog belangrijker dat de biggetjes vlot biest gaan drinken om energie te krijgen en warm te blijven. Als het koud is, is de kans groot dat ze zich lekker in het stro nestelen om het warm te krijgen. Ze vergeten dan te drinken, ze koelen dan alsnog af, doordat ze geen energie binnen krijgen. En dat hebben ze juist hard nodig zo vlak na de geboorte.

Bovendien is het erg gevaarlijk als ze zich onder het stro nestelen. Als de zeug dan gaat staan en plots weer gaat liggen, is de kans groot dat ze onder de zeug komen en het daarmee niet overleven.

Blijf ik thuis of niet?

Dit alles was voor mij ook het eerste wat ik terug gaf aan mensen die mij vroegen hoe het straks in de winter moest. Ik dacht nog niet eens zozeer aan de drinkpunten die zouden kunnen bevriezen. Nee, het zouden vooral de geboortes zijn die waarschijnlijk meer tijd en aandacht zouden vragen. En ja, dat is zo!

Eén keer per vier weken zijn er geboortes bij ons op het bedrijf. Dat is al prettig, dan hoeven we ons hier niet elke weer druk over te maken. Maar als er dan geboortes zijn en het is rond het vriespunt, dan is een uurtje in de kraamstal zo voorbij. Het is voor mij dan ook afwegen of ik wel of niet van huis ga, wanneer ik verwacht dat er biggen geboren worden. Afgelopen zondag ook zo. Ik besloot om toch even koffie te gaan drinken bij mijn vader in Kampen. Er was één zeug die die dag biggen zou gaan krijgen. Ze was al iets onrustig, maar er kwam nog geen melk uit de speentjes. Voor mij reden om toch van huis te gaan. Met de middag was ik weer thuis, snel het nette pak uit en de werkkleren aan. En ja hoor, de eerste biggetjes waren al geboren. Veelal kleine zwakkere die al last hadden van de kou. Dan is het zorg om hen op te warmen en biest te geven. Een uurtje, twee uur of een hele middag is dan zo voorbij.

Uiteindelijk bleek dat ze 21 biggetjes had. Dat is veel, te veel! En dat maakt ook dat elk biggetje wat lichter van gewicht is en daarmee is de kans ook groter op minder sterke biggen. Voor hen is het juist zo belangrijk om het niet te koud te krijgen en zo snel mogelijk te drinken. Eén zeug vraagt dan veel tijd en energie om ervoor te zorgen dat de biggetjes een goede start krijgen. Maar daar zijn we voor. De zorg voor onze dieren. Of het er nu één of tien zijn. Door de meer natuurlijke omstandigheden in deze nieuwe stal, vraagt het ook meer tijd en aandacht. Maar dat is oké. Zeker wanneer ik ook de rust ervaar die deze nieuwe stal biedt.

Rust

De zeugen zijn rustig in de nieuwe stal. Ze hebben een fijn beschutte ruimte middels de hutten. Rondom het werpen willen ze een nestje maken en zijn ze onrustig. Ze kunnen lekker hun ding doen, voordat het echt begint. Voor de tijd werd mij gezegd dat de dieren waarschijnlijk iets meer natuurlijk gedrag zouden laten zien. Wat betekent dat ze wat agressief richting mij konden doen. Ze willen immers de pasgeboren biggetjes beschermen. Voor mij was toen ook nog, o jee, hoe gaat dat dan rond werpen. Zou ik dan nog hulp kunnen verlenen aan de kleinsten. Want dat is soms echt nodig om ook die zwakkere te kunnen laten overleven. Maar wat is dat een grote meevaller. De zeugen zijn rond het werpen zo rustig en kalm. Ik kan lekker naast de zeug gaan zitten om de biggetjes te helpen met drinken. En dat brengt zoveel.

Koude handen

Mijn drijfveer voor deze stal was om ze onder meer natuurlijke omstandigheden te houden, maar dat zou ook kunnen betekenen dat er meer biggetjes zouden sterven. We hadden er rekening mee gehouden dat het een jaar van overschakelen en bijschaven zou zijn. Maar wat ben ik blij dat dat niet zo is. Middels een pomp kunnen wij het water in de leidingen iets verwarmen. Hierdoor raken de waterleidingen niet bevroren. De dieren drinken voldoende, waardoor ook de waterbakjes over het algemeen dooi blijven. De mestband gaat ook even op de automatische piloot, waardoor ook die niet vast vriest. Dat alles helpt ons het goed dooi te houden, hoewel we geen verwarming bij de dieren hebben en het een open stal is. Mijn handen, die raken af en toe wel wat bevroren…

De dieren hebben het goed in de stal. De dieren voel zich goed in de stal. Zij hebben niet hoeven te wennen. Ik wel! Tja, ik blijf nu eenmaal een koukleum, iemand die het snel koud heeft en niet zo van kou houdt. Maar ach, die koude handen daar komt vast nog een keer een goed paar werkhandschoenen voor. Iemand een tip?

‘Ieuw, zie dat!’ Eén van de leerlingen wijst op een varken die drinkt van de plas van het andere varken dat staat te plassen. Dat is één van de dingen waarmee het varken zeker niet op ons mensen lijkt. Maar wanneer we beginnen over hoe een varken op een mensen lijkt, wordt in één adem de transplantatie van de hartklep genoemd.

Zindelijk

In ons dagelijks werk met de varkens, ervaren we meer overeenkomsten tussen ons mensen en de varkens. Varkens zijn intelligent, bijna net zo als de boerin…haha. Ze hebben een dagritme, waarbij ze vooral in de vroege uurtjes actief zijn (oké daar herkent waarschijnlijk niet iedereen zich in) en aan het einde van de middag. Wat doen ze in de tussentijd…precies slapen! Ook daarin valt de herkenning een beetje weg. Maar een belangrijke overeenkomst, waar wij als verzorgers gebruik van maken is het feit dat de kleine biggetjes alles leren van de moeder en daarmee ook de zindelijkheid! Eigenlijk zoals het in het voorhuis ook gaat. Ik weet nog goed dat Aniek zindelijk was, eindelijk de luiers voor goed de deur uit. Heerlijk!

Hebben varkens dan ook een wc? Nou ja, een beetje wel. In de biologische varkenshouderij proberen wij de verblijven zo in te richten dat er een slaap en lig plek is bedekt met stro, een plek om te eten en een plek om te poepen en plassen of zoals wij dat zeggen ‘te mesten’.  Meestal is dat buiten op de roosters, waardoor alles direct in de put valt. Weg, foetsie, niet vies. Zie het als doortrekken van de wc. Op papier is een varken zindelijk en zullen ze niet gauw poepen waar ze willen slapen of eten. Met name dat ‘willen’ slapen is een belangrijke. Het moet er wel fijn en comfortabel zijn om te liggen. Dat wil zeggen een fijne temperatuur, geen tocht of rare luchtstromen. Dat is dus op papier. In de praktijk is het niet zo eenvoudig om het zo te houden. Biologische varkens kunnen 24 uur per dag 7 dagen in de week naar buiten. Hiervoor is er een dus een doorgang naar buiten. Dat maakt ook dat het klimaat binnen niet volledig te sturen is. Waarmee het ideale plaatje van lig plek binnen, niet altijd zo eenvoudig is als het op papier te tekenen is.

Voeden en opvoeden

Met onze nieuwe stal is, waarin de zeugen met kleine biggetjes een eigen bungalow tot hun beschikking hebben, is het ons gelukt! Al ruim 10 jaar, vanaf dat we over geschakeld zijn naar een biologische varkenshouderij, zijn we aan het stoeien geweest met het poep en pies gedrag van de vleesvarkens. Ja, waar kun je druk mee zijn. Nou vooral vieze mest uit de hokken halen en schoon stro er weer in doen. 3x per week! En als je dan het hok had verschoond, was het aan het eind van de dag soms al niet meer te zien. Niets geen zindelijkheid. Maar hoe zit dat dan? Dat heeft alles te maken met opvoeding. Hoewel het soms wel zo lijkt, dat het bij varkens alleen om voeden gaat, gaat het ook om opvoeden. En hoe mooi, dat de biggen dat van de zeug leren. Nee niet van ons, zoals dat in het voorhuis is gegaan. Luier af en tig keer per dag op de wc zetten.  Nee, de zeug geeft het goeie voorbeeld. Buiten de bungalow (en daarmee de slaap en lig plek) boven de roosters, daar staat de zeug na het eten te poepen en plassen. Dat zien en ruiken de biggen en doen het na. Check, bingo! Ook als de zeug weg is, houden de biggen de bungalow droog en schoon. En nogmaals check, bingo! Ook in de andere stal, de vleesvarkensstal, houden ze de lig plek schoon en droog. Wat een zoektocht 10 jaar lang en nu lijkt het toch echt zo te zijn. Wat kan een boer dan blij zijn. Het geeft een beetje hetzelfde gevoel als toen Aniek zindelijk was. Luiers voorgoed de deur uit. Heerlijk.

Zo eenvoudig…?

Helaas is het daarmee niet volledig opgelost. Want net als bij kinderen (en wellicht ook volwassenen…) als je de laat bij de wc bent, gaat het toch fout. Ook dat geldt voor varkens. En wanneer kom je te laat bij de wc? Niet heel smakelijk, maar wel een mogelijkheid, juist, als je diarree hebt! En zo is het ook bij varkens. Komen we toch even terug bij voeden. Als varkens dunne mest hebben, laten ze het snel lopen, hebben ze niet de tijd om bij de wc te komen (lees buiten) en is het foute boel. En dan toch verschil bij mensen, als ze eenmaal op de lig plek zijn begonnen, dan bestempelen ze dat ook als wc. Foute boel dus! Het is dus niet zo eenvoudig als het op papier lijkt.

Al ruim 18 jaar staat het in de kast, een glazenbeeldje die ik in september 2005 van Adri Pasman heb gekregen. Nog nooit weggegooid? Nee, zeker niet het doet mij herinneren aan de tijd in Dronten, hoe het ooit begon en welke kansen ik heb gekregen. Eén kans waar Adri als docent van de CAH (nu Aeres Hogeschool) en coach van het praktijkbedrijf onderdeel van was. En dan nu in 2023 komt Adri met eerstejaarsstudenten pluimvee en varkens bij mij op excursie. Mooi toch? Het brengt mij even weer terug naar die tijd.

Het begin van ik en de varkens

20 Jaar geleden was ik zo’n zelfde student op de Hogere Landbouwschool in Dronten. Toen heette het nog de CAH. Nu heeft het een veel modernere naam gekregen, Aeres Hogeschool. In al die jaren is er wel meer veranderd, maar het mooie is dat het praktijkbedrijf van de school nog steeds gerund wordt door studenten. Daar is ook waar ik met mijn zestien jaar voor het eerst een varken van dichtbij zag. Het CVDB, zo heette het destijds, ja ja Coöperatief Veredelings en Demonstratie Bedrijf werd door een bestuur van 5 studenten met als coach Adri Pasman gerund. Ik zat nog maar net op school, toen ik werd benaderd om deel te nemen in dit bestuur. Waarom ze mij vroegen, geen idee, van varkens en kippen wist ik immers niets af. Maar goed, het is ook een bedrijf om te leren, het heette niet voor niets demonstratie bedrijf. Waarom ik ja heb gezegd weet ik ook niet precies meer. Wel weet ik dat ik er nooit spijt van heb gehad.

Een wereld die open ging

Met mijn intrede in het bestuur ging er letterlijk een wereld voor mij open. Ik ging op kamers, want ja mijn taak was het dagelijks verzorgen van de dieren; de varkens, de kippen en de schapen. Samen met Hans. Daarnaast ging ik werken met varkens, ik wist er echt niets van. En niet geheel onbelangrijk ik leerde meer mensen kennen. Het was immers niet alleen meer met de fiets of bus naar school, les volgen en vervolgens weer direct naar huis. Nee, het ritme was anders. Ik hoefde niet meer op tijd de bus te halen, dus even napraten op school. Vervolgens naar het schoolbedrijf en de schuur in. Ondertussen werd er door onze huisgenoten gekookt en konden we zo aanschuiven. Deze luxe van thuis was er dan wel weer. Samen eten, na hangen en vervolgens even de boeken in om daarna weer gezellig samen te zitten en/of een feestje in de bar.

Samen feesten, samen voeren

In het eerste leerjaar moesten alle studenten een hele week helpen voeren op het praktijkbedrijf, in de ochtend en in de avond. Dat betekende dus dat ik, degene die ook nog niets van varkens wist, mijn studiegenoten weg wijs moest maken in het verzorgen van de varkens. En ja, dat moest ook om 7:00 uur in de ochtend, terwijl we om 5:00 uur in de ochtend nog naar huis fietsten vanuit de bar. Hoewel ik nu iets meer slaap voor de tijd en iets meer van varkens te weten ben gekomen, maak ik nu nog studenten wegwijs in het verzorgen van varkens. Klassen komen hier voor een praktijkles, excursie of voor stage.

Kansen in de praktijk

Net als nu, dook ik een paar jaar geleden ook even weer terug in die tijd van het CVDB. Er kwam een student stagelopen die ook op het praktijkbedrijf actief is. Ik herken mijzelf in hem. Ook geen achtergrond in de varkenshouderij, maar toch de kans gekregen om op het schoolbedrijf zijn draai te vinden. Mooi om te zien. En wat een credits aan Adri Pasman en de landbouwschool. Zo’n bedrijf is zo belangrijk om jonge mensen enthousiast te maken en ze laten ervaren. Ook al is het hoger onderwijs, de praktijk blijft zo belangrijk. En wat mooi om te zien dat het praktijkbedrijf mee is gaat in de tijd. Innovaties en vernieuwingen hebben ervoor gezorgd dat de dieren o.a. meer ruimte en bewegingsvrijheid hebben. Hoewel het geen Coöperatief Veredelings en Demonstratie Bedrijf meer heet, oh het is toch echt een mond vol, is en blijft het een ‘leerbedrijf’. Een bedrijf om studenten te  laten ervaren hoe de varkenshouderij in Nederland is.

Ik houd van fietsen, fietsen door de polder. Open vlakte, wind; lekker bikkelen. Misschien komt het omdat er een klein deel van mij in de polder ligt. En niet eens mijn roots of jeugd, maar meer de tijd erna. Het was een plek waar ik mij thuis voelde, vrijheid heb ervaren, kansen heb gekregen, waar ik Jeroen heb leren kennen én de varkens. Het was de basis van waar ik nu ben en wat ik nu doe. Adri was daar onderdeel van. Des te mooier om hem nu weer te mogen ontmoeten op ons stekkie Nieske’s Erf.